Erbij willen horen, of toch niet?

Onze buurvrouw had mijn column over ‘dader en slachtoffer gelezen, waarin ik de langdurige onderdrukking van de Molukse gemeenschap beschreef. Zij gaf een compliment en ook de tip om het boekje ‘De genocide fax’, van Roxanne van Iperen te lezen. Hierin beschrijft zij de nietsontziende volkerenmoord/slachtpartijen gericht op de gematigde Hutu’s en vooral Tutsi’s door de extremistische Hutu’s uit Rwanda. Het was 1993 en de VN en de gehele wereld keken de andere kant op, toen ruim een miljoen mensen werden omgebracht.

Tegen de stroom in

Één man, een VN commandant bleef moedig aandacht vragen aan de wereld, echter niemand luisterde. ‘Het zou een interne aangelegenheid zijn’, aldus de officiële reactie. Iedereen keek de andere kant op. ’Hoe kan dit in Godsnaam’, vroeg ik mij af, terwijl ik het antwoord eigenlijk al wel wist. Kolonisatie en dus machtsmisbruik door België en wegkijken door de rest van de wereld, had het land totaal ontwricht. Er werd langere tijd systematisch aan de bevolkingsgroepen verschillende privileges geven, wat een voedingsbodem bleek voor rassendiscriminatie, demonisering en haat. Dit leidde uiteindelijk tot het deleten van één miljoen mensen. ‘Geen opbeurend boekje om te lezen’, dacht ik en genoot ondertussen van de zon en het vrije weekend thuis in de tuin. Dit vredige tafereeltje stond in extreem schril contrast met de duisterheid, waartoe mensen blijkbaar in staat zijn.

De subtitel van het boekje, ‘Wat zou jij doen’, als het erop aan komt’, bleef als een confronterende mantra zich in mijn hoofd herhalen. Ik voelde mij ongemakkelijk, want om nu de gedachte maar weer te laten gaan, of te laten wegdrijven op een gevisualiseerd wolkje, was in principe hetzelfde gedrag, als waar ik verontwaardigd en misselijk van werd; nl de andere kant opkijken bij onrecht. We vinden het heel bijzonder en heel moedig als iemand zijn mond open doet tegen onrecht. Dit betekent dus dat de meerderheid kiest voor zwijgen, aanpassen, of meegaan met de stem van de meerderheid. Alles om maar bij de groep te mogen blijven behoren, vaak uit angst voor represailles. Het vergt moed om tegen de stroom in te gaan, om dwarsligger te zijn, om alleen te durven staan. Het boek ‘de meeste mensen deugen’, van Rutger Bregman, was als balsem voor de ziel. Dit boekje prikt echter op plekken waar je liever aan voorbij wilt gaan. Want, ben ik moedig, of bang, of nog erger; medeschuldig?

Erbij willen horen

Erbij willen horen begint al vroeg thuis, je hoort bij het gezin/ familie en als er volop liefde is en respect is het fijn om erbij te horen, maar wat als er geslagen wordt, er sprake is van intimidatie, incest, of andere grensoverschrijdingen. Spreek je? Zwijg je? Wat als er gepest wordt op school. Meedoen is laf, wegkijken en niets doen is net zo erg. Toch komt het zoveel voor. Pesterijen op het werk; ga je als individu tegen de cultuur in, of zwijg je? Je wordt sowieso meegezogen in de donkere poel van (mede) schuld, ongeacht je reactie.

Het voorbeeld van Rwanda doet denken aan vele andere voorbeelden; het demoniseren van de joden begon al ver voor de tweede Wereldoorlog. Het stelselmatig discrimineren van de Afro-Amerikanen in de VS is een ander heftig voorbeeld. De lijst van onderdrukking en demonisering van groepen is helaas oneindig lang. Het enge is dat langzaamaan de meerderheid begint te geloven dat ‘de aangewezen’ groep inferieur is en dan is het al veel te laat.

Oordelen als gif

Het is geen ‘ver van mijn bed show’. Want oordelen doen we allemaal, elke dag weer. Wij leven momenteel in een land waar je makkelijk ongestraft je mening kan uiten. Echter, oordelen over mensen die bang zijn en zwijgen is ook weer te makkelijk. Het begint bij jezelf; want om een uitspraak van de schrijver Adriaan van Dis maar weer eens aan te halen: ‘Ik stel mijn oordeel nog even uit, want des te minder ik vind, des te meer ik ontdek. Deze mantra wil ik graag oneindig vaak herhalen en aanvullen met de vraag, of hier iets of iemand onrecht wordt aangedaan. Dan is actie op zijn plaats. De vraag blijft wel staan; wat zou ik doen, als het erop aan komt in omstandigheden die gevaarlijk zijn?

Luistertip: Pride, in the name of love, U2https://www.youtube.com/watch?v=LHcP4MWABGY

’Dit nummer is een eerbetoon aan Martin Luther King. Hij groeit later uit als het symbool van de strijd tegen racisme en inspireert mensen over de gehele wereld met zijn legendarische woorden ‘ I have a dream’.

Dr. King werd op 4 april 1968 op het balkon van het Lorraine Motel in Memphis, Tennessee doodgeschoten.

Bron: NPO 2, april 2018

Leestip: De genocide fax, Roxanne van Iperen

V